AI-geletterdheid is nu wet: wat betekent de AI Act voor uw onderneming?

Wat ooit toekomstmuziek leek, is intussen realiteit: sinds februari 2025 is de Europese AI-verordening (AI Act) officieel van kracht. Daarmee schrijft de Europese Unie geschiedenis als eerste rechtsorde die artificiële intelligentie integraal wettelijk reguleert. De ambitie is dubbel: innovatie stimuleren én fundamentele rechten beschermen. Maar wat betekent dat concreet voor u als ondernemer? En waarom wacht u beter niet tot morgen met actie? Lauren D’hooghe, advocaat bij NOMA, gidst u door de kernverplichtingen en de implicaties voor uw bedrijfsvoering.

Vier risicocategorieën: welke AI-systemen vallen onder toezicht?

De AI Act werkt met een gelaagde, risicogebaseerde aanpak. Elk AI-systeem wordt ondergebracht in één van de vier risicocategorieën, telkens met eigen juridische verplichtingen:

• Verboden AI-systemen, zoals social scoring of emotieherkenning op de werkvloer
• Hoogrisico-AI, zoals toepassingen in hr, onderwijs of rechtshandhaving 
• AI met beperkt risico, zoals chatbots of AI-gegenereerde content, waarvoor transparantieverplichtingen gelden
• AI met laag of verwaarloosbaar risico, zoals spamfilters of AI in games, waarvoor vrijwillige richtlijnen van toepassing zijn

Belangrijk: ook wie zelf geen artificiële intelligentie ontwikkelt, maar enkel gebruikt, ontsnapt niet aan de regelgeving. Veel bedrijven, ook kmo’s, zullen worden aangemerkt als gebruiksverantwoordelijke in de zin van de AI Act, met eigen rechtstreekse verplichtingen. Een eerste essentiële oefening voor elke onderneming is dan ook het in kaart brengen van alle AI-systemen die worden ingezet.

Een gebruiksverantwoordelijke is elke natuurlijke of rechtspersoon - ook overheden, agentschappen of andere publieke organen - die een AI-systeem inzet onder eigen verantwoordelijkheid. Uitzondering daarop zijn toepassingen in een strikt persoonlijke, niet-professionele context.

Wat is sinds februari 2025 wettelijk verplicht voor bedrijven?

Verbod op AI-systemen met een 'onaanvaardbaar risico'

De wet voorziet een limitatieve lijst van AI-systemen die binnen de EU verboden zijn. Het gaat onder meer om toepassingen die individuen beoordelen op basis van hun gedrag, afkomst of sociaaleconomisch profiel. Ook systemen voor emotieherkenning op de werkvloer, in scholen of bij werving zijn verboden. Wie dergelijke toepassingen toch inzet, stelt zich bloot aan zware sancties.

AI-geletterdheid promoten binnen uw onderneming

AI-geletterdheid: vaardigheden, kennis en begrip die aanbieders, gebruiksverantwoordelijken en betrokken personen, rekening houdend met hun respectieve rechten en plichten in het kader van deze verordening, in staat stellen geïnformeerd AI-systemen in te zetten en zich bewuster te worden van de kansen en risico’s van AI en de mogelijke schade die zij kan veroorzaken.

Een primeur binnen het Europese recht: ondernemingen zijn voortaan wettelijk verplicht om de AI-geletterdheid van hun personeel te bevorderen. Die verplichting geldt voor álle AI-systemen, ongeacht hun risicoprofiel.

Concreet betekent dit dat werknemers voldoende inzicht moeten hebben in de werking, risico’s en beperkingen van de AI-tools die ze gebruiken. Die kennisoverdracht gebeurt bij voorkeur via een opleiding die afgestemd is op hun functie en het type gebruik: wat een developer nodig heeft, verschilt immers fundamenteel van wat een administratief medewerker vereist.

De AI Act dwingt ondernemingen om bewust om te gaan met artificiële intelligentie. AI-geletterdheid is voortaan geen nice to have meer, maar een juridische verplichting.

Hoewel een AI-policy of -gedragscode (nog) niet wettelijk verplicht is, beveelt het Europees AI Office aan om als onderneming duidelijke spelregels op te stellen rond het gebruik van artificiële intelligentie. Zo’n document laat toe om het AI-gebruik binnen de onderneming op een gestructureerde en conforme manier te organiseren: wie mag wat gebruiken, onder welke voorwaarden, en hoe wordt toezicht gehouden?

NOMA als juridische sparringpartner in AI-transitie

Wilt u weten of uw onderneming correct gepositioneerd is onder de AI Act? Bent u op zoek naar een helder kader om AI-gebruik binnen uw organisatie te structureren?

Van risk assessment tot het opstellen van policies en opleidingen: de advocaten van NOMA begeleiden u met advies op maat door het complex juridisch kader. Neem contact op.

In onze volgende blog lichten we de bijkomende verplichtingen toe die vanaf 2 augustus 2025 gelden, met bijzondere aandacht voor veelgebruikte AI-tools zoals chatbots en Copilot.