Aannemer onder druk? Vijf spelregels om uw positie te beschermen
Bouwprojecten zijn een precair samenspel van strakke deadlines, technische uitdagingen en budgettaire discipline. Maar wat als onverwachte vertragingen of meningsverschillen de samenwerking onder druk zetten? Soms kiest een bouwheer ervoor om een aannemer zonder tussenkomst van de rechter te vervangen. Welke juridische spelregels moet de opdrachtgever naleven? En vooral: hoe zorgt u als aannemer ervoor dat uw rechten worden gerespecteerd? Daan Vandenbroucke en Elouise Willems, advocaten overheidsrecht en omgeving, delen hun inzichten met een pragmatische blik.
Vijf cruciale stappen voor een geldige vervanging van een aannemer
Als aannemer bent u de motor van elk bouwproject. Toch kan de samenwerking onder druk komen te staan door spanningen rond deadlines of oplopende kosten. Dat betekent echter niet dat de opdrachtgever u zomaar aan de kant kan schuiven. Waar de regels voor buitengerechtelijke vervanging vroeger vooral door rechtspraak werden bepaald, zijn de kernprincipes nu vastgelegd in Boek 5 van het Burgerlijk Wetboek. Cruciaal daarbij is dat aan vijf strikte voorwaarden wordt voldaan voordat een opdrachtgever zich hierop kan beroepen. Een overzicht:
1. Nood aan een duidelijke wanprestatie
De opdrachtgever moet aantonen dat u als vakman ernstig in gebreke blijft. Essentieel is dat de aannemer aantoonbaar tekortschiet in zijn contractuele verplichtingen. Hoe ernstig de fout is, speelt in principe geen rol.
2. Dringende noodzaak of uitzonderlijke omstandigheden
Daarnaast dient er sprake te zijn van hoogdringendheid of uitzonderlijke omstandigheden. Deze wordt ruim geïnterpreteerd: van veiligheidsrisico’s en schadebeperking, tot een vakman die expliciet weigert het werk af te maken.
3. Tegensprekelijke vaststelling van de staat van de werken: cruciaal bewijs
Vooraleer een aannemer kan worden vervangen, moet de stand van zaken op de werf en de aard van de gebreken officieel worden vastgelegd. Dit gebeurt in een tegensprekelijke expertise, waarbij u als bouwpartner de kans krijgt om te reageren en uw visie te delen.
4. Ingebrekestelling en respijttermijn
Een aannemer dient daarnaast steeds vooraf in gebreke te worden gesteld, waarbij hij een redelijke termijn krijgt om de contractuele verbintenissen alsnog uit te voeren. Geeft u expliciet aan dat u niet zal presteren, dan is zo’n termijn overbodig en kan die worden overgeslagen.
5. Schriftelijke kennisgeving van de vervanging
Als een opdrachtgever beslist om de samenwerking stop te zetten, moet hij de aannemer daarvan schriftelijk op de hoogte brengen. Dit document moet alle tekortkomingen en de omstandigheden die de beslissing rechtvaardigen, nauwkeurig beschrijven. Belangrijk: achteraf kunnen geen nieuwe argumenten meer worden aangevoerd. Voor de aannemer is dit een belangrijke houvast om een onterechte vervanging te betwisten.
Gerechtelijke vervanging van een aannemer: uw rechten onder de loep
Wanneer een opdrachtgever niet voldoet aan de strikte voorwaarden voor buitengerechtelijke vervanging, kan hij zich enkel nog tot de rechter wenden. Een rechter zal, wanneer deze hierom wordt verzocht, controleren of de aannemer correct is vervangen. Oordeelt hij dat dit onregelmatig is gebeurd, dan kan de bouwheer de kosten niet op de vakman verhalen.
Essentieel in deze context is dat een rechter de vervanging nooit kan terugdraaien. Zodra de schriftelijke kennisgeving is verstuurd, is de samenwerking met de bouwpartner definitief beëindigd. De rechter kan enkel controleren of de procedure correct is verlopen. Is dat niet het geval, dan blijft de vervanging op zich bestaan, maar draait de opdrachtgever zelf op voor de kosten en riskeert hij zelfs schadevergoeding te moeten betalen.
Voorkom bouwstress: creëer een contractueel vangnet via een vervangingsbeding
Om discussies te vermijden, kan de vervangingsprocedure op voorhand worden vastgelegd in een vervangingsbeding binnen de aannemingsovereenkomst. Zo worden de voorwaarden, termijnen en modaliteiten vooraf duidelijk bepaald, waardoor u later niet zomaar aan de kant wordt geschoven.
Een andere manier waarmee de opdrachtgever de overeenkomst kan proberen stopzetten, is anticipatieve ontbinding. Wanneer er sterke aanwijzingen zijn dat de aannemer zijn verplichtingen niet of niet tijdig zal nakomen, kan de overeenkomst al vóór de effectieve wanprestatie worden ontbonden. Willekeur is daarbij uit den boze: de opdrachtgever moet kunnen aantonen dat de vakman zijn verbintenissen niet zal nakomen én dat de gevolgen hiervan ernstig genoeg zijn. Een lichtzinnige opzegging is dus uitgesloten.
NOMA, overheid- en omgevingsrecht vanuit praktisch perspectief
Als aannemer wilt u niet onterecht in gebreke worden gesteld of zonder geldige reden van een werf worden gehaald. NOMA begeleidt u bij uw juridische vraagstukken, zowel in het opstellen van een vervangingsbeding als het adviseren bij de buitengerechtelijke vervangingsprocedure.
Op zoek naar een toegewijde advocaat?
Het team van NOMA staat voor u klaar met gespecialiseerd advies en begeleiding op maat in een vertrouwelijk kader!
Neem gerust contact op voor een persoonlijk gesprek op onze kantoren in Brussel, Brugge of Kortrijk.
Ook interessant
Alle artikelen
Juridische tips onderweg?
Welkom bij Law by NOMA, een glasheldere blik op de juridische actualiteit. In deze podcast delen de advocaten van NOMA hun expertise. Praktisch, toegankelijk en to the point, op maat van ambitieuze ondernemers en bedrijven.