De vernieuwde MER-procedure maakt eindelijk haar intrede: wat u moet weten over het Decreet Modernisering MER
Vorig jaar kondigden we aan dat Vlaanderen werk maakte van een grondige modernisering van de MER-procedure. Vandaag is die hervorming geen abstract beleidsplan meer: op 24 oktober 2025 heeft de Vlaamse Regering het Uitvoeringsbesluit bij het Decreet Modernisering MER definitief goedgekeurd. Vanaf 1 december 2025 treedt de vernieuwde procedure dan officieel in werking. De ambities blijven dezelfde: meer transparantie, minder versnippering, en een efficiëntere procedure, zowel voor project-MER als voor plan-MER. Hoe vertaalt dit zich in de dagelijkse praktijk van initiatiefnemers en vergunningverlenende overheden? Elouise Willems, advocaat gespecialiseerd in overheid en omgeving, licht de meest relevante wijzigingen toe.
Project-MER: één duidelijke lijn en digitale ondersteuning
De belangrijkste procedurele wijzigingen
In essentie staat MER voor milieueffectenrapportage, een informatief document waarin de resultaten van het onderzoek naar de effecten van een bepaald plan of project op het leefmilieu worden gebundeld. Die analyse vormt een cruciale bouwsteen in de besluitvorming en bepaalt mee of een initiatief haalbaar, verantwoord en juridisch standvastig is.
De goedkeuring van het Decreet Modernisering MER hertekent het proces voor project-MER grondig. De kernpunten op een rij:
- De ontheffingsprocedure verdwijnt | Initiatiefnemers voegen voortaan altijd óf een project-MER, óf een project-MER-screening toe aan hun vergunningsaanvraag.
- Geen voorlopige goedkeuring meer | Een project-MER kan niet langer vooraf worden voorgelegd voor een voorlopige goedkeuring.
- Eén adviesronde | Waar vroeger twee afzonderlijke adviesrondes plaatsvonden, komt er nu één geïntegreerde adviesronde voor zowel het project-MER als de omgevingsvergunningsaanvraag.
- Een afgekeurde MER stopt de vergunningsprocedure niet automatisch | De procedure loopt verder, maar een goedgekeurde MER blijft wel een noodzakelijke voorwaarde om een omgevingsvergunning te kunnen bekomen.
Met het nieuwe MER-kader kiest Vlaanderen voor eenvoud, transparantie en meer voorspelbaarheid.
Digitale MER-tools van de Vlaamse overheid
Om initiatiefnemers te ondersteunen, lanceert de Vlaamse overheid vanaf 1 december 2025 twee digitale hulpmiddelen: de project-MER-plichttool en de project-MER-screeningstool.
De project-MER-plichttool bepaalt op basis van een aantal projectparameters of een MER dan wel een MER-screening vereist is, inclusief de relevante bijlage en rubriek.
De project-MER-screeningstool beoordeelt het risico van een project op aanzienlijke milieueffecten. De tool genereert bovendien automatisch een conclusie die rechtstreeks via het Omgevingsloket kan worden opgeladen.
Overgangsregels voor project-MER-aanvragen
De invoering van de nieuwe regels gebeurt met een duidelijke tijdsafbakening:
- Project-MER-aanmeldingen ingediend vóór 1 december 2025 volgen de oude procedure.
- Aanmeldingen vanaf 1 december 2025 vallen onder het nieuwe regime.
Eerder verleende ontheffingen blijven wel geldig en kunnen nog aan vergunningsdossiers worden toegevoegd, ook na de inwerkingtreding op 1 december 2025. Nieuwe verzoeken tot ontheffing zullen vanaf dan niet meer kunnen worden ingediend, maar de lopende ontheffingsprocedures mogen worden afgerond.
Plan-MER: een centrale rol voor het Vlaams expertisecentrum MER
Naast de wijzigingen voor project-MER, wordt ook de generieke plan-MER-procedure grondig hertekend. Dit betreft de plan-MER’s waarvoor geen geïntegreerde procedure bestaat, zoals bij de opmaak van strategische beleidsplannen, ruimtelijke beleidsplannen en andere plannen die buiten een geïntegreerd traject vallen.
Vanaf 1 december 2025 verschuiven de sleutelrollen:
- De aanmelding van het plan-MER gebeurt voortaan bij het Vlaams expertisecentrum MER (VECM), en niet langer bij het team MER.
- De initiatiefnemer vraagt vervolgens een verplicht scopingsadvies aan het VECM en aan de bevoegde instanties.
- Na het openbaar onderzoek levert het VECM een kwaliteitsadvies, gevolgd door een beslissing tot goed- of afkeuring van het plan-MER.
- De vergunningverlenende overheid beslist uiteindelijk over het plan, rekening houdend met het plan-MER en alle verzamelde opmerkingen.
Het VECM krijgt zo een centrale, coördinerende en kwaliteitsbewakende taak.
Nieuwe aanpak voor plan-MER-screenings
Ook voor plan-MER-screenings verandert het landschap voelbaar. Ontwerpen die vanaf 1 december 2025 worden opgesteld, moeten worden voorgelegd aan de adviesinstanties die voorkomen op de lijst die het Vlaams expertisecentrum MER publiceert. Daarnaast wordt het VECM zelf een verplichte adviespartner: de initiatiefnemer moet ook dit orgaan uitdrukkelijk om advies vragen voordat de screening kan worden afgerond.
Geïntegreerde procedures: wat verandert er?
Voor geïntegreerde plan-MER-procedures, zoals bij de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen, maakt het Vlaams expertisecentrum MER voortaan deel uit van het planteam. Het VECM treedt verplicht op als adviesinstantie, zowel voor de plan-MER als voor de plan-MER-screening. Daarmee wordt één centrale kwaliteitsbewaker ingebed in het volledige traject.
Overgangsregels voor plan-MER en plan-MER-screening
De overgangsbepalingen voor generieke plan-MER sluiten nauw aan bij die van de project-MER.
Concreet betekent dit:
- Plan-MER-aanmeldingen die vóór 1 december 2025 zijn ingediend, volgen de oude procedure.
- Plan-MER-aanmeldingen die ná 1 december 2025 gebeuren, komen onder de nieuwe procedure te vallen.
In het kader van plan-MER-screenings geldt als scharnierpunt de datum waarop de initiatiefnemer een vraag tot beslissing over de plan-MER-plicht richt aan het team MER.
NOMA helpt u navigeren door de vernieuwde MER-procedure
Met de inwerkingtreding van het Decreet Modernisering MER zet Vlaanderen een nieuwe stap richting een transparante en doelgerichte MER-procedure. De vernieuwde regels beloven meer helderheid en minder administratieve omwegen, al zal pas de toepassing in de praktijk uitwijzen in hoeverre die ambitie wordt waargemaakt. Wat vaststaat, is dat het landschap opnieuw in beweging komt.
Advies inwinnen bij onze ervaren advocaten overheids- en omgevingsrecht? NOMA volgt de MER-evoluties op de voet en begeleidt ondernemingen en overheden met praktisch, helder advies. Maak uw afspraak op onze kantoren in Brugge, Brussel of Kortrijk.
Op zoek naar een toegewijde advocaat?
Het team van NOMA staat voor u klaar met gespecialiseerd advies en begeleiding op maat in een vertrouwelijk kader!
Neem gerust contact op voor een persoonlijk gesprek op onze kantoren in Brussel, Brugge of Kortrijk.
Ook interessant
Alle artikelen
Juridische tips onderweg?
Welkom bij Law by NOMA, een glasheldere blik op de juridische actualiteit. In deze podcast delen de advocaten van NOMA hun expertise. Praktisch, toegankelijk en to the point, op maat van ambitieuze ondernemers en bedrijven.