Ruimte maken voor morgen: het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV)

Klimaatverandering, de toenemende druk op de leefomgeving, de steeds schaarser wordende beschikbare ruimte, … Vlaanderen staat voor grote uitdagingen. Om daar structureel mee om te gaan, werkt de Vlaamse overheid aan het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen, afgekort als BRV. "Met het BRV wil de Vlaamse overheid richting geven aan het gebruik en de ontwikkeling van ruimte tegen 2050,” licht Elouise Willems, advocaat gespecialiseerd in overheids- en omgevingsrecht, toe. “De conceptnota schetst niet alleen de krachtlijnen van het toekomstige beleid, maar nodigt ook uit tot inspraak van burgers, lokale besturen en ondernemingen."

Wat is het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV)?

Het BRV vervangt het huidige Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) en vormt het nieuwe beleidskader voor ruimtelijke ordening, vergunningen en planmatige ontwikkelingen. De conceptnota, gepubliceerd op 14 juli 2025, is de eerste stap in dat traject. Ze bepaalt de grote lijnen van het toekomstige beleid en creëert ruimte voor inspraak en overleg, zodat zowel burgers als ondernemingen kunnen meewerken aan de verdere vormgeving ervan.

Als Vlaanderen letterlijk en figuurlijk ruimte maakt voor morgen, wordt het BRV het kompas dat richting geeft aan elke beslissing over bouwen, wonen, ondernemen en ontwikkelen.

Conceptnota BRV 2025: vier maatschappelijke uitdagingen als fundament

Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen vertrekt vanuit vier grote maatschappelijke opgaven die de ruimtelijke keuzes van morgen zullen bepalen. “Het plan legt de nadruk op evenwicht,” stelt Elouise. “Tussen wonen en ondernemen, tussen verstedelijking en open ruimte, én tussen groei en duurzaamheid.” Concreet vertalen deze maatschappelijke uitdagingen zich als volgt:

1. Leefkwaliteit
De Vlaamse woningmarkt staat onder druk: vandaag telt Vlaanderen bijna 3,4 miljoen woningen, tegen 2050 komen daar nog eens 450.000 bij. Volgens het BRV kunnen die niet zomaar overal worden gebouwd, maar moeten deze worden ingeplant op goed gelegen locaties, met nabijheid van openbaar vervoer, voorzieningen en groen. Zo ontstaat een woonbeleid dat niet enkel kwantiteit, maar ook kwaliteit vooropstelt.

2. Welvaart
De economie heeft ruimte nodig om te groeien en te vernieuwen. Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen zet in op verweving: ondernemerschap, innovatie en circulaire economie krijgen hun plaats waar dat ruimtelijk kan, terwijl zwaardere industrie - zoals Seveso-bedrijven - ontwikkelingsruimte krijgt in zones die daar specifiek voor bedoeld zijn.

3. Natuurlijk kapitaal
Bodem, water, lucht, biodiversiteit en grondstoffen: het natuurlijk kapitaal van Vlaanderen is onze basis, maar staat onder druk. Verharding, versnippering en intensief gebruik hebben hun sporen nagelaten. Het BRV wil die balans herstellen door in te zetten op ontharding, vergroening en waterbuffering. 

4. Een toekomstbestendig Vlaanderen
Klimaatverandering, vergrijzing, digitalisering en geopolitieke onzekerheden maken flexibiliteit noodzakelijk. Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen kiest voor een adaptief beleid: ruimte vrijhouden in overstromingsgevoelige gebieden, investeren in sponslandschappen die regenwater vasthouden, en anticiperen op nieuwe woonvormen en duurzame mobiliteit.

Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen brengt de grote maatschappelijke uitdagingen van Vlaanderen samen in één richtinggevend beleidsplan voor de komende decennia.

Daarnaast wil Vlaanderen tegen 2040 geen netto bijkomende ruimte meer innemen. Of het nu gaat om wonen, bedrijventerreinen of infrastructuur: nieuwe ruimtevragen moeten worden opgevangen binnen de bestaande bebouwde omgeving. Enkel wanneer dat niet kan, kan slecht gelegen ruimte elders worden vrijgegeven.

De derde opgave van het BRV richt zich op landbouwgebieden, natuur, bos en water. Die open ruimte moet evolueren naar een robuust en samenhangend landschap dat Vlaanderen beschermt tegen klimaatverandering en biodiversiteitsverlies.

Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen en het ruimtelijk kompas 

Het BRV vertaalt deze ambities in een ruimtelijk kompas met zes principes voor een toekomstgericht beleid. Dit is een toetsingskader dat richting geeft aan vergunningen, investeringen en beleidsbeslissingen.

• Zorgvuldig ruimtegebruik | Nieuwe ruimte-inname is de uitzondering. Hergebruik, tijdelijk gebruik en functiemenging krijgen voorrang.
• Knooppuntwaarde en voorzieningenniveau | Ruimtelijke ontwikkelingen horen thuis op goed bereikbare locaties met voldoende voorzieningen. Verdere verdichting en bijkomende functies, zoals wonen, werken, voorzieningen, moeten gebeuren in kernen die de draagkracht hebben om die groei te ondersteunen.
• Verweven wat kan, scheiden wat moet | Het BRV stimuleert een slimme mix van functies: wonen, werken en handel waar het kan; scheiding en buffering waar het moet. Ook de verbinding tussen natuur, water en groen - de zogeheten 'groenblauwe dooradering' - krijgt daarbij bijzondere aandacht.
• Het fysisch systeem is sturend | Natuurlijke systemen zoals bodem, water en lucht vormen het fundament van elke ruimtelijke beslissing. Ontwikkelingen mogen deze systemen niet onder druk zetten, maar moeten ze juist versterken door onder meer ontharding te bevorderen met het oog op betere waterinfiltratie, te bouwen buiten overstromingsgevoelige gebieden en een natuurinclusieve aanpak te hanteren in de ontwerpfase.
• Kwaliteitssprong | Het BRV voorziet dat elke ruimtelijke ingreep moet bijdragen aan een verbetering van de leefomgevingskwaliteit. Verdichting mag niet ten koste gaan van comfort, groen of veiligheid. Het BRV hanteert hiervoor tien kernkwaliteiten als toetsingskader, waaronder belevingswaarde, toegankelijkheid en duurzaamheid.
• Geïntegreerde aanpak | Ruimtevragen rond wonen, landbouw, energie en mobiliteit moeten samen bekeken worden. Zo kan eenzelfde woonproject tegelijk bijdragen aan verschillende doelen zoals waterbuffering, sociale cohesie en klimaatdoelstellingen. Door sectoren te verbinden, ontstaat meerwaarde én worden toekomstige conflicten vermeden.

De conceptnota van 14 juli 2025 is slechts het startpunt. Tot 14 november krijgt Vlaanderen de kans om het BRV mee vorm te geven, via de dialoog tussen burgers, ondernemingen en overheden.

Deze conceptnota is zeker nog niet het eindpunt, maar toont aan dat Vlaanderen resoluut de weg inslaat naar een bouwshift. Momenteel bevindt het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen zich in de inspraakfase: tot en met 14 november 2025 kunnen burgers, bedrijven en lokale besturen hun opmerkingen indienen over de conceptnota. Daarna volgen een voorontwerp, een ontwerp van beleidsplan en een openbaar onderzoek, waarna de Vlaamse Regering het BRV definitief zal vaststellen. De inwerkingtreding is voorzien in 2027.

NOMA volgt het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen op de voet

Het BRV zal de komende decennia een grote impact hebben op de manier waarop Vlaanderen bouwt, onderneemt en ontwikkelt. Onze advocaten overheid en omgeving volgen dit proces nauwgezet en adviseren overheden, ontwikkelaars en ondernemingen over de juridische gevolgen van dit nieuwe kader.

Vragen over de impact van het BRV op uw project? Neem contact op met onze advocaten of plan uw afspraak op een van onze kantoren, wij begeleiden u graag met juridisch advies op maat.