Vernieuwing in zicht: het Decreet Modernisering MER toegelicht
Volgend jaar, op 1 december 2025, treedt het Decreet Modernisering MER in werking. Met dit wijzigingsdecreet wil de Vlaamse overheid een MER-procedure realiseren waarin efficiëntie centraal staat. Kwaliteit, maatwerk, vereenvoudiging en digitalisering zijn de kernconcepten die in één adem worden genoemd met het nieuwe decreet. Een veelbelovend initiatief, maar wat houdt dit juist in? Advocaat Elouise Willems neemt het decreet onder de loep en gidst u door de belangrijkste nieuwigheden.
MER, een merkwaardig beestje
MER staat voor milieueffectenrapportage en is een informatief document waarin de resultaten van het onderzoek naar de effecten van een bepaald plan of project op het leefmilieu worden gebundeld. Tijdens de vergunningverleningsprocedure of bij de opmaak van plannen of programma’s (zoals gemeentelijke RUP’s en actieplannen) zal vaak de MER-plicht spelen. Volgens de Europese natuurwetgeving mag een plan of project dat aanzienlijke effecten op het milieu met zich meebrengt namelijk geen doorgang vinden.
Bij kleinere projecten, waarvan verwacht wordt dat ze beperkte impact hebben, is een uitgebreide milieueffectenrapportage niet nodig. Hier volstaat een MER-screeningnota om aan te tonen waarom de milieueffecten niet significant zullen zijn. Dit verkorte proces motiveert waarom een uitgebreid MER achterwege kan blijven.
Door de vele rechterlijke uitspraken zijn de toepasselijke regels vaak onduidelijk. Met het Decreet Modernisering MER streeft Vlaanderen naar een transparantere en efficiëntere procedure.
Het Decreet Modernisering MER in detail
Hieronder komen enkele belangrijke wijzigingen aan bod, waaronder de aangescherpte motiveringsplicht voor beslissende overheden, de oprichting van het Vlaams kenniscentrum MER en andere relevante vernieuwingen binnen het MER-onderzoek.
1. Checklist voor een formele motiveringsplicht
Waar de motiveringsplicht van overheden tot nu toe werd vormgegeven door rechtspraak, legt het nieuwe decreet een duidelijk wettelijk kader vast. Overheden moeten hun beslissingen over vergunningen en plannen voortaan motiveren op basis van een checklist die minstens het volgende omvat:
- de inhoud van de vergunningsbeslissing en eventuele vergunningsvoorwaarden
- de keuze voor de voorgenomen actie of een bepaald alternatief
- de aanvaardbaarheid van de mogelijke gevolgen van het gekozen alternatief
- de gemotiveerde conclusie
- (in voorkomend geval) een beschrijving van de belangrijkste maatregelen om aanzienlijke nadelige milieueffecten te vermijden, te voorkomen of te beperken en te compenseren
- (in voorkomend geval) de monitoringmaatregelen
- de redenen waarop de beslissing is gebaseerd, met inachtname van de ingediende bezwaren en opmerkingen
- (in voorkomend geval) de actualiteit van het project-MER.
Deze lijst verduidelijkt niet alleen wat de formele motiveringsplicht juist inhoudt, maar doet ook dienst als een handig hulpmiddel om tot een weloverwogen beslissing te komen.
2. Milieueffectenrapportage met kwaliteit als kernprincipe
Met de nieuwe wetgeving wordt de verantwoordelijkheid voor het plan-MER-onderzoek bij de beslissende overheid gelegd. Deze bepaalt de inhoud en bewaakt de kwaliteit van het planproces.
Belangrijk hierbij is dat de overheid deze taak niet alleen uitvoert. Vlaanderen legt nadruk op ‘gedeeld eigenaarschap’, waarbij verschillende actoren betrokken worden. Een belangrijke nieuwigheid is de oprichting van het Vlaams expertisecentrum MER, een adviesinstantie die de beslissende overheid zal ondersteunen tijdens de planningsprocedure. Het MER-team blijft vrijblijvende adviezen geven, maar zal niet langer kunnen worden ingeschakeld voor de voorlopige goed- of afkeuring van projecten.
Daarnaast ligt de inhoudelijke focus van het MER-onderzoek bij een team van onafhankelijke en erkende MER-deskundigen en -coördinatoren, ondersteund door het expertisecentrum. Zij voeren een gerichte inhoudsbepaling, of 'scoping', uit om de relevante en significante milieueffecten te identificeren, zonder overbodige informatie te betrekken bij het onderzoek.
3. Een vereenvoudigde project-MER-procedure
De mogelijkheid tot een voorafgaand verzoek tot ontheffing van de MER-plicht bij projecten wordt evenwel geschrapt. Voortaan zal een project dus ofwel MER-plichtig, ofwel MER-screeningsplichtig zijn, maar de aanvrager zal niet langer kunnen verzoeken om een vrijstelling.
Daarnaast wordt de MER-screeningsnota herdoopt tot een ‘screening’. Deze vereenvoudiging moet niet alleen in naam, maar ook in de praktijk voelbaar zijn. Het proces moet voor de initiatiefnemer sneller duidelijk maken of een uitgebreide rapportage vereist is. Als blijkt dat aanzienlijke milieueffecten mogelijk zijn, wordt een project-MER opgesteld. Hiervoor kan een digitale screeningstool worden ingezet, wat de procedure verder stroomlijnt.
To be continued? NOMA houdt de vinger aan de pols van het omgevingsrecht
Als advocatenkantoor met nichekennis van het overheids- en omgevingsrecht, kunnen we een vlotte en heldere MER-procedure alleen maar toejuichen. Onze verwachting is dat het Decreet Modernisering MER zal bijdragen aan de kwaliteit van vergunningen. Maar zoals altijd zal enkel de praktijk uitwijzen of het decreet zijn ambitieuze doelen daadwerkelijk waarmaakt. Onze advocaten volgen de ontwikkelingen op de voet!
Op zoek naar een toegewijde advocaat?
Het team van NOMA staat voor u klaar met gespecialiseerd advies en begeleiding op maat in een vertrouwelijk kader!
Neem gerust contact op voor een persoonlijk gesprek op onze kantoren in Brussel, Brugge of Kortrijk.
Ook interessant
Alle artikelen
Juridische tips onderweg?
Welkom bij Law by NOMA, een glasheldere blik op de juridische actualiteit. In deze podcast delen de advocaten van NOMA hun expertise. Praktisch, toegankelijk en to the point, op maat van ambitieuze ondernemers en bedrijven.